“Bilimsel Tarih” Yine Yanıldı: Bering Boğazı Hikâyesi Yanlış

Bazı bilim insanları, bu bulgunun eski insanların bir kıyı rotası boyunca Amerika’ya seyahat ettiği fikrini desteklemesi gerektiğini söylerken, diğer araştırmacılar şüpheci olmaya devam ediyor. Yeni araştırmalar, Beringia’yı Great Plains’e yaklaşık 13.800 yıl öncesine bağlayan buzsuz bir koridorun ortaya çıktığını saptıyor. Önceki tahminler, koridorun yaklaşık bin yıl daha önce, Son Buzul Çağ’ın sona ermekte olduğu zamanda ortaya çıktığını öne sürüyordu.

Önceki arkeolojik çalışmalara göre, Kuzey Amerika kıtasına ilk insan göçleri yaklaşık 15.000 ilâ 16.000 yıl önce ve muhtemelen 20.000 yıl önce gerçekleşti. Yeni makalenin yazarları, bulgularının Amerika’ya ulaşan ilk insanların Pasifik kıyıları boyunca seyahat ederek yaptıkları kıyı göçü hipotezini güçlendirdiğini söylüyor. Yeni makalenin ilk yazarı ve Oregon Eyalet Üniversitesi Dünya, Okyanus ve Atmosfer Bilimleri Koleji’nde bir araştırmacı olan Jorie Clark, “Buzsuz koridor, Amerika’nın ilk iskânı hakkındaki hipotezlerde uzun zamandır kilit bir rol oynadı, ancak sonuçlarımız buzsuz koridorun bunun için açık ve uygun olmadığına dair sağlam kanıtlar sunuyor. Bu sonuç daha önce de çıkarılmıştı, ancak buzsuz koridor açılışının yaşına dair kanıtlar çok belirsizdi ve bu soruyu bir şekilde ele almak için kesin olarak kullanılamadı” diyor.

     Clark ve meslektaşları “kozmojenik izotop yüzeylerinin maruz kalması ile tarihleme” olarak bilinen bir tarihleme yöntemi kullandılar. “Sahadan ilk geri çekildiğinde buz tabakası tarafından biriktirilen bir kayanın tarihlendirilmesi, tarihin bize bu kayanın ilk kez buz tabakası tarafından ne kadar süre önce biriktirildiğini ve atmosfere maruz kaldığını söylüyor” diyor Clark. Daha basit bir ifadeyle, bir kayanın Dünya yüzeyinde ne kadar süredir durduğunu belirlemek için kozmik ışınların vuruşlarını saydılar.

     Çin’deki Liaocheng Üniversitesi Arktik Araştırmalar Merkezi’nden yeni araştırmaya dahil olmayan bir arkeolog olan Ben Potter, makale tarafından “ikna olmadığını” dile getiriyor. Potter, kozmojenik maruz kalma tarihlemesinin, maksimum yaşları değil, minimum yaşları sağladığını belirtiyor ve araştırmacıların, en az 15.000 yıl önce buzullardan arındırılmış ve gölsüz bir koridorun ortaya çıktığını gösteren araştırmalar da dahil olmak üzere, buz tabakalarının açılmasına ilişkin diğer çabaları reddetmek için nedenler sağlayamadığını söylüyor.

Avrasya’yı Kuzey Amerika’ya bağlayan bir kara yolunun zamanlamasını belirlemek, Clovis-first hipotezine dair (Clovis kültüründen önce Amerika’da hiçbir insan olmadığını iddiâ eden hipotez) çıkarımlar taşıdığı için önemli. Bu teori, Alaska ve Yukon’da yaşayan insanların, iç kısım boyunca güneye doğru, kendilerine özgü taş aletleriyle adlandırılan Clovis kültürünü kurdukları Great Plains’e gittiklerini ileri sürüyor. Son arkeolojik ve genetik kanıtlar bu teoriye karşı çıktı ve bunun yerine büyük Cordilleran ve Laurentide buz tabakalarının geri çekilmesinden önce Amerika’ya Clovis öncesi bir göçe işaret etti. Bilim insanları yeni çalışmada, göç yolları üzerindeki bu tartışmayı çözmenin, ilk Amerikalılar’ın ne zaman ve nasıl geldiği sorularını ele almak için önemli olduğunu söylüyor. Clark, diğer tarihleme tekniklerini kullanan önceki çalışmaların sınırlı olduğunu, çünkü buzsuz koridorun edinilen tarihten bir süre önce ortaya çıktığını gösterdiğini söylüyor: “Örneğin bir organik fosil materyal parçası üzerindeki radyokarbon tarihi, yalnızca bu fosil malzemenin yaşadığı zamana tarihlenir, bu da buzsuz koridorun açılmasından sonra herhangi bir zaman olabilir. Buzsuz koridorun açıldığı tarihten ne kadar önce olduğunu bilmiyoruz.” Buzsuz koridoru tarihlendiren kozmojenik maruziyeti kullanan önceki araştırmalara gelince, bunlar coğrafî kapsam ve analiz edilen örneklerin miktarı açısından sınırlıydı.

     Yeni analiz için Clark ve ekibi, Cordilleran-Laurentide buz tabakası sütür bölgesinin 1200 km boyunca buzul olarak yerinden edilmiş kayaları inceledi ve bu, 64 kozmojenik maruziyeti örneklemelerine izin verdi. Ekip, tarihlerdeki çeşitli potansiyel belirsizlikleri değerlendirebildi ve her site için sağlam bir ortalama tarih elde edebildi. Kayaları tarihlemek için kozmik ışınları kullanmak garip gelebilir, ancak Clark bunu bronzlaşmaya benzetiyor. Clark şöyle diyor: “Kaya, geri çekilen buz tabakası tarafından ilk kez biriktirildiğinde, uzaydan gelip atmosferden geçen ve Dünya’nın yüzeyine çarpan kozmik ışınlar da dahil olmak üzere ilk kez atmosfere maruz kalıyor. Bu, bütün kış içeride kaldıktan sonra ilk kez dışarıda durmaya ve Güneş’e maruz kalmaya benzer. Kaya ilk kez açığa çıkar çıkmaz, kozmik ışınlar kayaya nüfûz eder ve kayada yeni elementler (kozmojenik nüklidler / izotoplar) üretir, böylece zamanla bu elementlerin konsantrasyonu artar. Bilim insanları laboratuarda bu elementlerin konsantrasyonunu ölçebilir ve her yıl kaç yeni elementin üretildiğini bildiklerinden, buz tabakasının geri çekilmesiyle kayanın ilk açığa çıkmasından bu yana geçen süreyi hesaplayabilirler. Bazı insanlar tarihleme yöntemimizi sorgulayabilir, kaya yaşlarındaki herhangi bir ayarlamanın nihaî sonucumuzu değiştirmeyeceğinden eminiz. Sonuçlarımıza çok güveniyoruz.”

     Potter bu güveni paylaşmıyor ve ekibin iki tane gerektiğinde bile yorumlamaları için yalnızca bir standart sapma kullandığını söylüyor. Potter, daha ihtiyatlı bir değer kullanıldığında, yeni kanıtların buz tabakalarının açılması için minimum 13.000 ilâ 15.600 yıl önceye işaret edeceğini söylüyor. Potter bu belirsizlik aralığının, en az 15.000 yıl önce buzsuz bir koridorun ortaya çıkmasına işaret eden çok sayıda optik olarak uyarılmış lüminesans ve kızılötesi uyarılmış lüminesans tarihleme çalışmalarıyla tutarlı olduğunu ifade ediyor.

Yeni makalenin önemli bir bulgusu, ilk insan dalgasının Kuzey Amerika’ya kara yoluyla girmesi için uygun bir geçitin en az 13.800 yıl öncesine kadar mevcut olmadığı ve daha önce göç eden insanların bunu Pasifik kıyıları boyunca seyahat ederek yapmış olmaları gerektiği. Idaho’daki Cooper’s Ferry sahasındaki 15.000 yıllık arkeolojik kanıtlar gibi diğer ipuçları gözönüne alındığında, bu büyük bir sürpriz değil.

     Potter iç rotayı henüz elemememiz gerektiğine inanıyor. Bazı bilim insanlarının 11.500 ve 14.000 yıl öncesine tarihlendirdiği Cooper’s Ferry’deki en eski dağınık odun kömürü tarihlerinin iskanlarla ilgili olduğuna dair yaygın bir fikir birliği olmadığını söylüyor. Bu nedenle Potter, 15.000 yıl önce “buzsuz koridorun, buz tabakalarının güneyindeki en eski kesin yerleşimler için potansiyel bir rota olarak gözardı edilemeyeceğini”söylüyor. Potter ayrıca, “12.600 yıl önce kuzey Pasifik kıyı rotası boyunca hâlâ kesin olarak tarihlendirilmiş bir site yok ve Kuril Adaları’ndan Aleutians’a ve Güney Orta Alaska’ya kadar 9000 yıl öncesine tarihlenen hiçbir yer yok”diyor. Bu son konuda Clark da aynı fikirde görünüyor: “Amerika’nın ilk iskânıyla ilgili bir soruyu ele almış olsak da, gerçekten kıyı yolundan aşağı inip inmedikleri ve eğer öyleyse, nasıl seyahat ettikleri hakkında öğrenilecek çok şey var. Bu bölgeden arkeolojik alanlar bulmamız gerekiyor.”

Bir iç koridorun ne zaman ortaya çıktığı ve insanların kıtaya ilk olarak nasıl girmeyi başardıkları sorusu hâlâ çözülemedi. Arkeolojinin tipik bir özelliği olarak, insanlık tarihindeki bu büyüleyici dönemi gerçekten anlamak istiyorsak daha fazla kanıta ihtiyacımız var.